1. Wprowadzenie – Prezentacja Profesora Andrzeja Niwińskiego
Profesor Andrzej Niwiński, emerytowany wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego i ekspert w dziedzinie archeologii starożytnego Egiptu, od wielu lat prowadzi badania nad tą fascynującą cywilizacją. Mimo przejścia na emeryturę, nadal aktywnie zajmuje się badaniami archeologicznymi, szczególnie związanymi z ikonografią sarkofagów z okresu około 3000 lat p.n.e. Profesor, w ramach swojego projektu sarkofagowego, zbiera i udostępnia szczegółową bazę ikonograficzną tych wyjątkowych obiektów.
Te starożytne artefakty, często bogato zdobione, zawierają obrazy, które przedstawiają filozofię i religię starożytnych Egipcjan. Zbieranie tych obrazów stało się głównym celem profesora Niwińskiego, który pragnie dostarczyć badaczom pełen zasób wizualnych przekazów starożytnego Egiptu.
2. Zagadnienia związane z wierzeniami starożytnych Egipcjan
Religia starożytnego Egiptu była niezwykle złożona, pełna różnorodnych bóstw i symboli. Profesor Niwiński tłumaczy, że chociaż w Egipcie występowało wiele form bóstw, sama religia opierała się na wierzeniach w jednego Boga, którego różne aspekty były wyrażane przez liczne wizerunki i personifikacje. Przykładem jest postać Sekhmet – uosobienie boskiej potęgi i mocy, oraz Bastet – symbol łagodności boskiej mocy.
Atum, Bóg stworzyciel w egipskim panteonie, jest uważany za jedność, z której wyłonił się cały świat. Profesor podkreśla, że Atum nie tylko stworzył świat, ale także ustanowił prawo – Maat, które miało rządzić życiem zarówno na Ziemi, jak i w zaświatach.
3. Egipska filozofia życia i śmierci
Egipcjanie wierzyli, że życie nie kończy się wraz z fizyczną śmiercią. Śmierć była postrzegana jako przejście do innego, wiecznego życia, które zależało od oceny moralnej zmarłego. Po śmierci człowiek przechodził sąd, w którym jego serce było ważyło na wadze sprawiedliwości, gdzie z jednej strony znajdowała się personifikacja Maat, a z drugiej – serce zmarłego. Jeśli serce było zgodne z prawem boskim (Maat), osoba ta mogła liczyć na życie wieczne.
Koncepcja Maat była podstawą egipskiego postrzegania sprawiedliwości i moralności. Oznaczała ona harmonię, porządek oraz zgodność z boskim prawem, które miało decydujący wpływ na życie jednostki, zarówno za życia, jak i po śmierci.
4. Reprezentacja Egipcjan w kulturze i teologii
Egipcjanie postrzegali życie po śmierci jako kontynuację codziennego życia na ziemi, jednak pozbawioną chorób i problemów. Symbolika związana z życiem wiecznym była głęboko zakorzeniona w egipskich wierzeniach, co doskonale ilustruje obraz Uroborosa – węża zjadającego własny ogon, który symbolizował wieczność i cykliczność życia i śmierci. Profesor Niwiński zwraca uwagę na zbieżności religii egipskiej z chrześcijaństwem, w tym adaptację świąt takich jak Boże Narodzenie, które zostało przeniesione z tradycji egipskich, gdzie obchodzono Narodziny Słońca 25 grudnia.
5. Egipskie podejście do zła
Zło w religii egipskiej nie było traktowane jako niezależna siła, jak w wielu innych religiach, ale jako wynik decyzji człowieka, który odrzuca boskie prawo – Maat. Profesor podkreśla, że dla Egipcjan zło było wynikiem złych wyborów jednostki, a nie działania sił zewnętrznych, takich jak demony czy szatan. Ta koncepcja przypomina nowoczesne pojmowanie zła, jako decyzji człowieka, a nie uosobionej siły.
6. Przygotowanie do pracy archeologicznej
Pasja do archeologii narodziła się u profesora Niwińskiego już w młodym wieku. Zafascynowany geografią i Afryką, szczególnie Egiptem, postanowił zostać archeologiem. Profesor wspomina, jak po przeczytaniu książki o polskich podróżnikach w Afryce, poczuł, że archeologia jest dziedziną, w której można dokonywać odkryć, choć nie na nieznanych terytoriach, ale w odkrywaniu zagadek przeszłości. Jego determinacja doprowadziła go do osiągnięcia wymarzonego celu – studiowania archeologii śródziemnomorskiej.